آقطی
Sambucus spp
Elderberry
Caprifoliaceae
معرفی و گیاهشناسی
گیاهی است از خانواده ی Caprifoliaceae که به صورت درخت یا درختچه دیده می شود. دارای برگهای متقابل و به فرم مرکب دارای 5 تا 7 برگچه و فاقد گوشواره است. گلها به رنگ سفید و به صورت گل آذین دیهیم یا خوشه قرار دارند. میوه به فرم سته و به رنگ قرمز یا سیاه است و دارای 2 تا 3 میوه می باشد. ریزوم هایی به رنگ سفید دارد. تمام اندام های گیاه سمی است و بوی ناخوشایندی دارد.
دو گونه از این گیاه دارای اهمیت دارویی هستند: S.ebulus آقطی صغیر و S.nigra آقطی کبیر
S.ebulus در شمال کشور و S.nigra در حوالی همدان، تهران،سمنان و کردستان یافت می شود.
نیازهای اکولوژیکی
در خاک های تقریبا شور می روید و به رطوبت زیاد و ازت فراوان نیاز دارد. در سایه به خوبی می روید ولی نور فراوان باعث افزایش عملکرد اش می شود.
کاشت، داشت، برداشت
بذور آقطی را در مرداد ماه تا شهریور ماه جمع آوری می کنند و این بذور را در پاییز همان سال یا بهار سال بعد در خزانه کشت می کنند. یک سال بعد نهال ها را به زمین اصلی منتقل می کنند.
تکثیر رویشی گیاه بوسیله ی قلمه نیمه خشبی ساقه به طول 20 سانتی متر که در تیر ماه تا شهریور ماه گرفته می شود در خزانه هوای آزاد با رطوبت مناسب ( ترجیحا سایه باشد تا قلمه ها زودتر ریشه دهند) قرار داده می شوند تا ریشه بزنند.
قلمه ها در زمین اصلی به فواصل 100 تا 150 سانتی متر روی ردیف و 250 تا 300 بین ردیف کشت می شود.
برداشت محصول هنگامی است که گلهای قسمت های کناری گل آذین باز شده اند و گلهای وسط به حالت غنچه هستند. میوه ها هم در حالت رسیده برداشت می شوند.
فرآوری
گل ها دارای 1/. تا 2/. اسانس و گلیکوزید سامبونیگرین و فلاونویید ها هستند. میوه ها دارای اسید های آلی و ویتامین های A و C هستند.
عصاره گیری توسط الکل متانل 80 درصد صورت می گیرد. عصاره حاصل پس از جمع آوری توسط تقطیر با بخار آب تغلیظ می شود و سپس در آزمایشگاه حلال از آن تبخیر می شود.
خواص و کاربرد
مواد موثره آقطی دارای اثر آرامبخش، مدر، تقویت کننده عضلات قلب، درمان سرماخوردگی و ... است. گل ها دارای اثر مسهلی هستند.
